عباس آباد

محله­ ی عباس­ آباد در کناره ­ی شمالی رودخانه­ ی زاینده ­رود واقع است و خانه ­های پشت مسجد امام نیز جزء محله مزبور بوده ­است. این محله در زمان شاه­ عباس بزرگ احداث ­شد و علت احداث آن، فزونی جمعیت بود؛ به ­طوری که به شاه گزارش ­دادند بیست و پنج نفر زن و مرد در یک اتاق می‌خوابند و شاه نیز دستور داد این محله را بنا کنند اما این محله بعدها بر اثر حوادث افغان و غیره رو به خرابی گذاشت.

این منطقه در دوره ­ی صفویه، محله ­ای بسیار آباد و بزرگ بود و چون مردم تبریز را در آنجا سکونت دادند، آن را محله­ ی تبارزه و سکنه التبریزیه نیز گفته ­اند (رفیعی مهرآبادی، 1352: 446).

در میان عوام به مبالغه و اغراق معروف ­شده ­بود که در پایان دولت صفویه، چندان خانه ­های متعینین در این محله بود که چهل یا چهارصد آفتابه­ ی زر در هر بامداد، در مادی نیاصرم زده می‌شد و این محل، همان باغ عباس­ آباد است که به نام خود شاه­ عباس طرح افتاد.

«ملا جلال منجم در بنای محله­ ی عباس­ آباد چنین آورده ­است: (شاه­عباس) در سلخ این ماه (صفر 1020) تعیین مکان خانه­ های تبریزیان نمودند در کنار آب زنده­ رود؛ چنانچه در میان محله­ ها و خانه ­های ایشان، چهار نهر عظیم گذران است و اصل باغ جنت را از ملاعلی­رضا گرفتند که چهارسو و مسجد و حمام و تیمچه و بازارچه­ ی تبریزیان باشد و باقی به چهار محله خانه­ ها بسازند و به سبب بی­ مؤونتی تبریزیان، یک هزار جریب زمین به سه هزار تومان خریدند از رعایا و جماعت اصفهانی و مقدر شد که به سرکاری لـله بیگ، پانصد خانه به زر شاه بسازند به جهت ناداران و مُنعمان هر کس هر چه خواهد تا یک صد هزار تومان به رسم مساعده و قرض‌الحسنه بدهند که در عرض 5 سال ادا نمایند و در آخر بخشیدند» (جابری انصاری، 1378: 251).

«افاغنه چون به اصفهان حمله کردند، آثار دکاکین و مستغلات و کاروانسراها در محلات عباس ­آباد و حدود مادی نیاصرم را از میان برداشتند. در این ناحیت و حوالی چرخاب و چهارباغ کهنه و نو، مساجد و تکایا بسیار بود که در فتنه­ ی افاغنه و غضب نادر و بعد در آمد­و­شد زندیه و بختیاریه و قاجاریه و قحطی‌ها و سختی‌های دوره­ی آقا محمدخان، همه از میان رفت و بس که نامش ماند» (همان: 133و26).

شعرا و هنرمندان این محل:

- مهدی الهی عباس­آبادی (1125 هـ.ق) شاعری خوش­فکر و خیال­ پرداز که مولدش تبریز بود اما در عباس ­آباد سکونت داشت.

- بهرام ­بیگ بیانی فرزند نقدی ­بیگ تبریزی عباس ­آبادی (1099 هـ.ق)، خط نستعلیق می‌نوشت و شاعر بود.

- میرزا مقیم جوهری­بن میرزا علی اکبر عباس­ آبادی از زرگران و شعرا.

- حاج اسماعیل خان تبریزی عباس ­آبادی از شعرای متصوف.

- میرزا ابوتراب عباس­ آبادی، شاعر متخلص به حجاب، معاصر نادرشاه افشار.

- میرزا شریف بیگ خازن فرزند نوری­خان عباس ­آبادی معاصر شاه ­سلیمان­ صفوی، از شعرای نامدار.

- محمدرضا راضی تخلص عباس ­آبادی از تبارزه­ ی ساکن عباس ­آباد و از شعرا و زرگران.

- عارفا عباس ­آبادی مصاحب صائب تبریزی و کاتب دیوان وی و شاعر.

- میرزا محمدرضا صدرالکتاب عباس ­آبادی (1118 هـ.ق) که مهندسی کتیبه­ ی حیاط نو آستان حضرت­ رضا(ع) از اوست (رفیعی مهرآبادی، 1352: 248 - 246).

خیابان عباس ­آباد، خیابان شاهپور(بهشتی) را به خیابان چهارباغ اتصال می­دهد و از نظر صفا و طراوت، یکی از زیباترین خیابان­ های اصفهان است.

منبع: رصدخانه فرهنگي اجتماعي اصفهان. (1395). شناسنامه فرهنگي اجتماعي محلات شهر اصفهان، فاز اول. اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگي تفريحي شهرداري اصفهان.